Георгиј Манѕаридис, професор емеритус на Теолошкиот факултет при Аристотеловиот Универзитет во Солун
Превод од: Sunday of the Myrrh-Bearing Women. The Second Annunciation
Во неделата на жените мироносици е притаен уште еден, поголем празник: оној на второто Благовештение на Богородица. Празникот на нејзиното Благовештение како Мајка на новото создание, како Мајка на децата на Воскресението.
Свети Григориј Палама забележува дека Христовото Воскресение е воскресение на човечката природа и повторен повик на стариот Адам во непропадливиот и бесмртен живот. И, како што првата личност што го виде стариот Адам беше жена – Ева, така и првата личност што го виде новиот Адам, Христос, по неговото Воскресение коешто ја обнови човечката природа, исто така, беше жена. Сепак, оваа жена не беше Марија Магдалена, туку Богородица, како што може да се види од деталната споредба на составот на наративите за Воскресението во четирите Евангелија, анализа што, всушност, ја направи свети Григориј Палама.
На крајот од Евангелието по Марко читаме: ‘А Исус, кога воскресна [наутро] (– во повеќето македонски изданија овој збoр е испуштен) во првиот ден од седмицата, ѝ се јави најнапред на Марија Магдалина, од која беше истерал седум демони (Воскре́съ же [Иису́съ] зау́тра въ пе́рвую суббо́ту, яви́ся пре́жде Марі́и Магдали́ни, изъ нея́же изгна́ се́дмь бѣсо́въ.)’ (16, 9). Но, истиот евангелист кој го споменува ова како прво појавување на Христос, малку порано во својот наратив пишува, во извадокот што се чита во Велигденската ноќ, дека Марија Магдалина, Марија [мајката] на Јаков (т.е. Богородица) и Саломија купиле мириси и дошле на гробот „многу рано, кога изгреваше сонцето“ (16, 1).
Значи, Христовото појавување на Марија Магдалина не се случило „многу рано, кога изгреваше сонцето,“ туку едноставно „наутро“. Се чини дека ова е втора, па дури и трета посета на Христовиот гроб. На нејзината прва посета, што се случила „многу рано, кога изгреваше сонцето“, кога, како што забележува свети Јован Богослов, сè уште беше темно, таа открила дека „каменот бил отстранет од гробот“. Таа „отрча и дојде кај Симон Петар и кај другиот ученик, кого Исус го љубеше, и им рече: Го зеле Господ од гробот и не знам каде го положиле.“ (Јн. 20, 1).
Како што повторно забележал свети Јован, гробницата била „близу“ (19, 42). Освен тоа, имало неколку мироносици жени. Тие не отишле на гробот само еднаш, туку двапати или трипати, како што јасно е објавено во евангелските текстови, придружувајќи се една со други во групи кои не биле секогаш исти. Магдалина отишла и сама.
Целта на евангелските писатели не беше детално да го опишат Христовото воскресение, туку да го објават овој настан од (Божјата) промисла. Евангелијата не се систематски наративи, но, како што забележува св. Јустин Маченик, тие се „спомени (memoirs)“ на апостолот, тоа се белешки за животот и учењето на Христос (Апологија I, 66, 3). Како заклучок на своето Евангелие, свети Јован пишува дека има многу други работи што ги направил Христос и ако треба да бидат запишани сите, „не би можеле да се сместат во целиот свет напишаните книги.“ Така, секој од четворицата евангелисти пишува за една или две посети на гробот на Христос од страна на мироносица, а другите ги изостава.
Следува, значи, дека првата посета на гробот на Христос беше онаа од Пресвета Богородица и Магдалина, како што е опишано од свети Матеј: ‘Кога измина саботата, на осамнување во првиот ден на седмицата, дојдоа Марија Магдалена и другата Марија да го видат гробот. И ете, стана голем потрес; ангел Господов слезе од небото, пристапи, го отстрани каменот од гробната врата и седна на него’ (28, 1-2). Сите други мироносици отишле по земјотресот и го нашле каменот отстранет.
Богородица (која е ‘другата Марија’) била присутна за време на земјотресот и отстранувањето на каменот од гробот. Ангелот ѝ се појавил пред сите други, го отворил Христовиот гроб и ѝ се обратил со пораката за Воскресението на нејзиниот Син. Тоа било вторпат ангел да ѝ се обрати на таков начин и свети Григориј го поистоветува со Архангелот Гаврил, кој ѝ се појавил при нејзиното прво Благовештение.
Бидејќи беше „сосема очистена “ и „божествено исполнета со благодат“, Богородица чувствувала голема радост за тоа што се случило, додека Магдалина се плашела, како да не разбрала ништо од настаните. Сè што можела да види таа, било празнината на гробот, за којашто отрчала да им соопшти на Петар и на другиот ученик [1].
Значи, Богородица прва го видела Христос и зборувала со него. Сите нешта на небото и на земјата беа отворени, прво за неа, и преку неа, за нас [2]. Таа самата ги прегрна неговите свети стопала – иако евангелистите не го споменуваат ова конкретно, затоа што не сакаа да ја претстават како сведок на Воскресението на нејзиниот Син [3]. Од друга страна, на Марија Магдалена, која го сретна Господ при нејзината следна посета на гробот и помисли дека е градинарот, кога разбра кој е и отиде да му се поклони, ѝ беше речено да не го допира. Наместо тоа, таа беше испратена да им ја соопшти добрата вест на учениците [4].
Интересно е и да се забележат различните поздрави упатени од Христос кон мироносиците и неговите ученици. На жените им рече: ‘Радувајте се’, додека на учениците им рече ‘Мир вам’ [5]. Првото нешто што на жените им беше потребно, откако ја претрпеа болката на Распетието, беше радост. И првото нешто што на учениците им требаше, со оглед на тоа што трепереа заради стравот од Евреите, беше мирот.
Мирот е директно поврзан со радоста. И радоста е предуслов за мирот. Освен тоа, радоста и мирот, заедно со сите други христијански доблести, сочинуваат единствен и неразделен плод на Светиот Дух (види Гал 5, 22). Она што ги мачи луѓето и им причинува вознемиреност и страв е смртта. Ова е причината, зошто оние кои не го надминале стравот од смртта не можат да имаат мир. Вистински мир е возможен само преку ослободувањето од стравот од смртта. Вистинската радост, исто така, претпоставува дека ќе бидеме ослободени од тој страв.
Христос потврдува дека мирот што ни го нуди е различен од световниот мир. Мирот на светот е условен (conventional) и кревок. Тоа е мир кој работи „во условите“ на пропадливоста (corruption) и смртта. Заради тоа Христос го разликува својот мир од мирот на светот: ‘Мир ви оставам; мирот Свој ви го давам; Јас ви го давам, но не како што го дава светот.’ (Јн 14, 27). Но, ни Христовата радост не е како радоста на светот. Не е ниту условна, ниту минлива, туку цврста и неприкосновена. Таа е ‘исполнета’ радост што никој не може да ни ја одземе.
Неговото доаѓање во светот е објавување радост и мир. Вистинскиот мир и вистинската радост, конечно, се придобивките на новото создание. Затоа Богородица, која е мајка на новото создание, е именувана како „повод за радоста“. Но, вистинскиот извор на оваа радост е самиот Христос (Ефес 2, 14). И неговото Воскресение од мртвите е потврда за нашата неотуѓива радост и за непропадливиот мир што Тој ни го дава. Секое барање на радост и мир без Христос и Богородица е сосема бесмислено.
Белешки
1] Види Јн. 20, 2; Григориј Палама, Омилија 18, 10.
[2] Ibid. 18, 8
[3] Ibid. 18, 13
[4] Јн 20, 17
[5] ‘жена́м мироно́сицам веща́вый: Ра́дуйтеся! и Твои́м апо́столом мир да́руяй’. Кондак на Пасха.
* * *
Дали Богородица прва го видела воскреснатиот Господ Исус Христос? Текстот што го преведов одговара потврдно на ова прашање. Сепак, постојат сериозни библиски анализи кои не го поддржуваат овој одговор.
Џон Фотопулос. Да ли је Марија, Мајка Христова, прва особа која је угледала васкрслог Господа ван празног гроба? (https://dveri.bg/69h9h – превод на бугарски)
Архимандрит Киприан (Керн). Явление воскресшего Господа Богоматери
Во неговиот земски живот свештеномаченикот Јосиф († 1860; спомен на 10 јули н. ст.) го нарекувале отец Јосиф Мухан ал-Хаддад; тој бил син на Георгиј Мојсеј, внук на Мухана ал-Хаддад. Тој сакал да се претставува како човек со бејрутски корени, чија татковина е Дамаск, а вера — Православието. Неговиот татко го напуштил Бејрут во последната четвртина од ХVIII век и се населил во Дамаск, каде се занимавал со ткаење, се оженил и имал три синови: Мојсеј, Авраам и Јосиф. Семејството потекнувало од Хасанидите; предците на татко му на Јосиф во XVI век се преселиле во либанското село Ал-Фирзул, а оттаму — во Бискинт во Горен Либан, а потоа во Бејрут.
Кога се раскажува за св. Николај Чудотворец, често се спомнува како тој пројавил огнена ревност за верата, така што му удрил шлаканица на еретикот Ариј. Но, постојат ли сериозни основи за тоа, благо речено, необично тврдење? Можеме ли да најдеме некакви укажувања за тој случај во светоотечкото или богослужбеното предание?
Свиток 